کد مطلب:47184 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:34

گنجینه پرسمان » قرآن

يك ديكتاتور از نظر قرآن، چگونه مشخص ميشود؟

قرآن، فرمولهاي متعددي را براي تشخيص و شناخت ديكتاتور، بيان فرموده است كه در اين مجال كوتاه، به برخي از آنها اشاره ميشود:

1. ملاحظة عملكرد و رفتار: بيترديد، ملاحظة عمل يك انسان ميتواند گوياي اوصاف آن انسان باشد از اين رو، قرآن كريم در موارد متعددي به اين عملكردها اشاره ميكند:

الف) فريبكاري و دغلبازي قَالَ فِرْعَوْنُ مَآ أُرِيكُمْ إِلآمَآ أَرَيَ وَ مَآ أَهْدِيكُمْ إِلآسَبِيلَ الرَّشَاد;(مؤمن،29) فرعون گفت: من جز آنچه را معتقدم به شما ارائه نميدهم، و شما را جز به طريق حق و پيروزي دعوت نميكنم.

ب) ايجاد تفرقه و استضعاف مردم إِنَّ فِرْعَوْنَ عَلاَفِي الاْ ئَرْضِ وَ جَعَلَ أَهْلَهَا شِيَعًا يَسْتَضْعِفُ طَـآغفَةً مِّنْهُم;(قصص،4) فرعون برتريجوئي در زمين كرد و اهل آن را به گروههاي مختلفي تقسيم نمود، گروهي را به ضعف و ناتواني كشاند.

ج) حربة تهمت قَالَ...إِنَّهُو لَكَبِيرُكُمُ الَّذِي عَلَّمَكُمُ السِّحْرَ فَلَسَوْفَ تَعْلَمُونَ لاَ ئُقَطِّعَنَّ أَيْدِيَكُم...;(شعرأ،49) فرعون گفت:...مسلماً او بزرگ و استاد شما است كه به شما سحر آموخته! امّا به زودي خواهيد دانست كه دستها و پاهاي شما را به طور مختلف قطع ميكنم.

2. ملاحظة روحي و رواني: شكي نيست در اينكه روح و روان حاكم بر انسان ديكتاتور، با انسانهاي ديگر متفاوت است. قرآن كريم با اشاره به اين اوصاف، راه شناخت را امكانپذير ميسازد، به عنوان نمونه ميتوان به تكبّر و سركشي در اين زمينه اشاره كرد: يكي از حالات رواني حاكم بر انسانهاي مستبدّ در طول تاريخ، حكومت صفت رذيلة تكبّر و خودبزرگبيني بر آنان بوده است. به همين دليل، انسانهايي كه در مقابل دعوت پيامبران مقاومت نشان داده و حاضر به قبول حق نهي شدند، اينگونه افراد بودند كه نه تنها، خود در گمراهي بودند، بلكه ديگران را نيز گمراه ميساختند. وَ عَصَوْاْ رُسُلَهُو وَ اتَّبَعُوَّاْ أَمْرَ كُلِّ جَبَّارٍ عَنِيدٍ ;(هود،59) ]قوم عاد[ فرستادگان خدا را نافرماني كردند، و به دنبال فرمان هر زورگوي ستيزهجوي رفتند. در تفسير نمونه آمده: جبار به كسي ميگويند كه از روي خشم و غضب ميزند و ميكشد و نابود ميكند، و پيرو فرمان عقل نيست. و به تعبير ديگر جبار كسي است كه ديگري را مجبور به پيروي خود ميكند، و يا ميخواهد نقص خود را با ادعاي عظمت و تكبر ظاهراً برطرف سازد.(تفسير نمونه، ج 12، ص 143.)

واژة عنيد نيز اشاره به اثر جباريّت در افعال انسان مستبد است كه او را از حق منحرف ميگرداند. عنيد كسي است كه با حق و حقيقت، سرسختانه مخالف بوده و هيچگاه زير بار حق نميرود.

حاصل سخن اينكه در قرآن كريم، عناويني چون مستكبر، متكبّر، جبّار و امثال آن دربارة افراد ديكتاتور ديده ميشود كه چنين اشخاصي از اوصافي مشترك همانند مقاومت در برابر حق و پيام حق، منحرف نمودن انسانها، استضعاف آنان، و غيره برخوردارند. روشن است كه دقت و تأمّل در اينها، ميتواند انسان را به شناخت افراد مستبدّ رهنمون سازد.